10 İyn - 09 Okt 16
YARAT Müasir İncəsənət Məkanı Azərbaycanın 7 gənc rəssamı Fərhad Fərzəliyev, İlkin Hüseynov, Sitara İbrahimova, Aida Mahmudova, Elturan Məmmədov, Habib Saher, Zamir Süleymanov və 7 modern incəsənət ustaları Eldar Ağamalov, Ənvər Əsgərov, Rasim Babayev, Böyükağa Mirzəzadə, Toğrul Nərimanbəyov, Tahir Salahov və Tələt Şıxəliyevin əsərlərindən ibarət Müqavimət haqqında 300 söz adlı qrup sərgisini təqdim edir.
Müqavimət haqqında 300 söz iki cür müqavimətin mövcudluğundan irəli gəlir: həm şəxsi, həm də siyasi. Vətəndaş cəmiyyətinin qurulu-şunda müqavimət mühüm sosial vəzifə daşıyır. 7 gənc Azərbaycan rəssamı müqavimət anlayışını araşdıraraq, ölkə gənclərini düşündürən gender münasibətləri, mədəniyyət stereotipləri və sosial-siyasi əminsizlik kimi əsas mövzuları bu sərgidə təqdim edirlər. Yeni ərsəyə gətirilmiş bu əsərlərdə həm bugünkü Azərbaycan cəmiyyətinin bütövlükdə apardığı, həm də vətəndaşlarımızın fərdi surətdə üzləşdiyi mübarizələr tədqiq olunur. Rəssamlar, özlərinin də məxsus olduqları gənc nəslin səsləndirdiyi fikirləri iqtisadi qeyri-sabitlik və geosiyasi iğtişaşlar zamanından keçirib yeni kapitalizm və sosial məlumatlılıq əsrinə çatdırırlar.
Nümayiş etdirilən yeni əsərlər XX əsrin 60-cı illərin rəssamları tərəfindən yaradılmış köhnə əsərlərə üz tutur, onlarla söhbətləşirlər. Əksəriyyəti indiyəcən heç sərgilənməmiş həmin modern incəsənət əsərləri Sovet dönəmində meydana gəlmiş müqaviməti – sosialist realizminə və təbliğat incəsənətinə zidd çıxmağı əks etdirirlər. Modern incəsənət ustaları indi də yeni nəsil ölkə rəssamlarının ilham mənbəyini və etibarlı bünövrəsini təşkil edirlər.
AİDA MAHMUDOVA
Adsız, 2016
İnstalyasiya
Bu immersiv (tam “iştirak effektli”) instalyasiya, rəssamın məkanda introspektiv (özünü müşahidə) proseslərini əks etdirməklə, tamaşaçını fiziki problemlər ilə “yükləyir”. Daxili müqaviməti təmsil edən, qarışıq materiallardan hazırlanmış heykəllər fərdi mübarizələri aşkara çıxarmaq və bununla əlaqəli emosiyaların fiziki ifadəsi qismində çıxış edirlər. Monumental miqyasda işlənmiş və sərhədləri alt-üst edən bu əsər, müqavimətin mental impulslarının abstrakt vəhdətinə çevrilir. Aida Mahmudova əsərində tənzif parçasından istifadə edərək, şəfa və dağılma ideyalarını bir daha xüsusi olaraq vurğulayır.
BÖYÜKAĞA MİRZƏZADƏ
1945, 1975
Kətan, yağlı boya, 197 x 178 sm
Böyükağa Mirzəzadənin kompozisiya ustalığı, onun məhsuldar karyerasında rəssam-dekorator kimi çalışdığı və boya palitrasının fransız impressionizmi ilə sıx əlaqəli olduğundan irəli gəlir. Mirzəzadə çağdaş dövrün ideologiyasına sadiq idi; o, Böyük Vətən Müharibəsi ərzində plakatlar çəkir və müntəzəm olaraq zəhmətkeşlərin şücaətini tərənnüm edirdi. Heç nəyə baxmayaraq, Böyük Vətən Müharibəsindən 30 il sonra, Böyükağa Mirzəzadə retrospektiv üslubda “HET!” (“YOX!”) kəlməsi ilə sülhə çağırış təklif etməklə, patriotizmə kinayə ilə yanaşır və hansısa ideologiya naminə insanların özünü qurban verməsinin əhəmiyyətini şübhə altına qoyur.
ELDAR AĞAMALOV
Bakı, 20-ci illər, 1978
MDF, tempera, 50 x 50 sm
28 aprel 1920-ci il, süquta uğramış Azərbaycan Demokratik Respublikasının ərazisində Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının elan edildiyi gün kimi tarixə düşüb. Yeni rejimin qurulması, dəhşətli kütləvi qırğınların daha çox baş verdiyi, saysız-hesabsız insanların qanının axıdıldığı, həmin dövrün neft sənayeçilərinin ibarət yüksək təbəqəli sinfin yerli-dibli silindiyi Bakı şəhərində hiss olundu. Bakı, 20-ci illər əsəri, 1920-ci ilin faciəvi hadisələrini dərin hüznlə anaraq, kommunizm ruhuna qarşı çıxır və sovet totalitar rejiminin qurbanlara çevirdiyi və amansızlıqla məhv etdiyi insanların vahiməsini əks etdirir.
ELTURAN MƏMMƏDOV
Münaqişə zonası. Top 20, 2016
Səsli instalyasiya, 20 qulaqlıq
Adsız yüksəkliklər, 2016
Pambıq yorğan, rəqəmsal çap,
500 x 500 sm
Münaqişə zonası. Top 20 instalyasiyası üçün, Elturan məşhur Shazam (musiqi axtarış proqramı) xidmətindən istifadə edərək, hal-hazırda Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu ətrafında ən çox dinlənilən, ən populyar mahnıların siyahısını tərtib edib. Bu əsər, ölkənin qərb hissəsində kəskin geosiyasi reallığa baxmayaraq, həyatdan zövq ala-ala, zorakılıqdan qaçmaq kimi sönməz insan arzusunu xatırladır. Amma, müntəzəm səslənən populyar mahnılar, müharibənin ağrı-acısından müvəqqəti da olsa rahatlıq vermək əvəzinə, daha çox yalançı ümidlərin tələsinə düşərək, bu çılğın arzunu alt-üst edir. Adsız yüksəkliklər əsəri Google Earth proqramından götürülmüş Qarabağ dağlarının coğrafi təsvirlərindən ibarət qurama yorğandır. Azərbaycanın zəbt olunmuş, münaqişənin alovlanmasından 24 il sonra hələ də Ermənistan ilə müharibənin zorakılıq əməllərinin gündəlik təsiri altında olan əraziləri, ölkənin özünü identifikasiya etməsində mühüm rol oynayır. Bu əsər Çobanın arzusu adlı uşaq folklor şeirinin nəqəratının vizual obrazı kimi çıxış edir və rəssamın bu münaqişənin dinc yolla həll edilməsi ilə bağlı səylərini gücləndirir.
ƏNVƏR ƏSGƏROV
Üfüqdə yox olanlar, 1985
Kətan, yağlı boya
Triptix, hər biri 100 x 100 sm
Abşeron rəssamlıq məktəbinin davamçılarından biri olan Ənvər Əsgərov, öz “vizual dilini” geometrik və kubizm cərəyanlarda tapmışdır. Bu triptix, sənaye mənzərələrindən geometrik kompozisiyalara dönmə nöqtəsini vurğulayır. Süjet üzrə çəkilmiş bu rəsm əsəri azadlığın səsi ilə müqavimət mövzusunu genişləndirir. Sağ və sol tablolar heraldika üslubunda çəkilib, rəmzi olaraq mərkəzdə yerləşən tablo isə arzuların müqavimətini əks etdirir. Mürəkkəb kontekst lakonik və ənənəvi şəkildə siyasi oyunların qurbanlarının talelərini, arzuların sonsuz qüdrətini və sonda hər şeyin yox olmasını təsvir edir.
FƏRHAD FƏRZƏLİYEV
Gör nə yeyib-içməli yerdir! 2016
Səsli video proyeksiya, 60 dəq.
Fərhad Fərzəliyevin bədii-sənədli videofilmi israfçılıq və tamahkarlığın tənqidi təhlili kimi qəbul edilir. Rəssam bu filmdə saxta sosioloji eksperimenti səhnələşdirib. Filmdə kimsəsiz çimərlikdə toy-büsat abı-havasında qurulmuş və ənənəvi təamlarla bəzənmiş möhtəşəm ziyafət masasına tanış olmayan adamları “yeyib-içməyə” dəvət edilir. 12 kişidən ibarət qrup masa arxasına əyləşir, yeyib-içir, müxtəlif sağlıqlar söyləyir, şeirlər deyir, qızğın siyasi müzakirələr aparır; bir sözlə, ənənəvi kişi məclisi, əsl Qafqaz qonaqlığı əks olunur. Rəssam “yeyib-içmək” prosesini bu ölkənin sosial həyatının çox vacib və mərkəzi “ritualı” kimi işıqlandırır. Vizual olaraq Leonardo da Vinçinin Sonuncu şam yeməyi əsərini xatırladan yekun iş, Azərbaycan jarqonunun antologiyası qismində çıxış edir.
HABİB SAHER
Qodonu gözləyərkən, 2016
Qurumuş ağac, gips heykəllər, saat mexanizmi
Qodonu gözləyərkən heykəl instalyasiyası, sərginin davam etdiyi müddətdə yaşlı ağacdan gips kəllələrin düşməsi ilə zamanın ötüb-keçməsini ehtiva edir. Kəllələr döşəməyə dəyib parçalanır və bununla həyatın müvəqqətiliyini, habelə dərindən kök atmış dəyərlərin ötüb keçən mahiyyətini təcəssüm edir. İnstalyasiya, davamlı yenilənmə yolu ilə insanın öz keçmişini araşdırması və onunla bar
ışmasını tam çılpaqlığı ilə bəyan edir.
İLKİN HÜSEYNOV
Müvəqqəti narahatçılığa görə üzr istəyirik, 2016
Rəngli çap
İlkin Hüseynovun fotoqrafik şəhər göydələnləri günbəgün dəyişən Bakının bugünkü simasını əks etdirir. Hər gün tikinti işləri üçün çəpərlənən geniş ərazilər, şəhərin iqtisadi inkişafını vurğulayır. Belə ki, bu proses tez-tez köhnə binaların və dədə-baba evlərinin qorunub saxlanılmasına biganə qalmayanların sosial narahatlığına səbəb olur. Bu tikinti meydançalarının çəpərlərinə, adətən iri ölçülü, geniş banerlər də quraşdırılır. Halbuki, inşaat meydançalarını “gözəlləşdirmək” üçün yerləşdirilən bu posterlər, nəticə etibarilə çirklənir, öz rəngini itirir və onun üzərinə yapışdırılan digər elanlardan bərbad vəziyyətə düşür. Bakının diqqətəlayiq yerləri və utopik mənzərələrini əks etdirən bu posterlər, “müvəqqəti narahatlıq” üçün üzrxahlıqlara çevrilərək, simasını anbaan dəyişən şəhər üçün sanki monoton kilsə xoru kimi əks-səda verir...
RASİM BABAYEV
Torpaq neft ilə zəngindir, 1976
MDF, yağlı boya, 97 x 126 sm
Rasim Babayev Abşeron rəssamlıq məktəbinin görkəmli ustadlarından biridir. Bu qrup rəssamlar, onlara doğma olan həyat tərzinin, mənzərələrin və mifologiyanın özəlliklərini ifadə etmək üçün, yalnız yaşadıqları ərazi və müvafiq vəziyyətlərə xas olan vizual dili axtarıblar. Bu rəssamlar, sosialist rejiminə etina etməyiblər və onlara qoyulan formal, ya da tematik normaları rədd ediblər. Torpaq neft ilə zəngindir adlı əsər abstrakt ekspressionizm üslubunda, qətiyyətli fırça hərəkətləri və qalın boya qatları ilə işlənib. Əsər, rəssam yaradıcılığının tünd boyalarla işlədiyi dövrə təsadüf edir və totalitarizmin bütün nöqsanlarının lənətlənməsinə istiqamətlənir.
SİTARA İBRAHİMOVA
Reflektor, 2016
Naftalan / Piknik / Nikah gecəsi
Fasiləsiz video proyeksiya, hər biri 30 san.
Sitara İbrahimovanın natural ölçülü (1:1) proyeksiyalar silsiləsi, kafirlik rituallarını xatırladan, təkrarlanan rəssamın hərəkətlərini əks etdirir. GIF formatında olan bu videolar Azərbaycanın sosial-mədəni reallığının başlıca problemlərini işıqlandırır. Naftalan adlı videoda rəssam öz bədənindən nefti sıyırıb təmizləməyə çalışır və ölkənin kollektiv düşüncəsizliyini çərçivəyə salınmasında bu sərvətin son dərəcə mühüm əhəmiyyəti haqqında dərindən düşünür.
Horizontal proyeksiyada verilmiş Piknik əsərində rəssam zibil poliqonunda açılmış piknik süfrəsindən fırça ilə qumu təmizləyir. Rəssam bu əsərlə sosializmin süqutundan sonra özəl sahibkarlıqda konsyumerist (istehlak) dəyərlərin və fetişizm meyllərinin tüğyan etməsinə öz fikrini bildirir. Bu əsərdə sosial yoldaşlıq və əməkdaşlıq mühitinin olmaması, daha geniş, kollektiv abı-havaya etinasız münasibət qabarıq şəkildə işıqlandırılır.
Nikah gecəsi, Qafqaz regionu boyunca ölkələrdə sosial həyatı “süzgəcdən keçirən” və diktə edən gender stereotiplərə qarşı tənqidi münasibətdir. Qız bakirəliyi belə davranış üçün səciyyəvi sayılır və bir qayda olaraq, qadının yaşadığı seksual təcrübələri ört-basdır etmək məqsədilə himenoplastika (vaginal “qızlıq” pərdəsinin cərrahiyyə yolu ilə bərpası) kimi son dərəcə ekstremal tədbirlərə gətirib çıxarır. Bu əsərdə Sitara İbrahimova belə müdaxiləyə qarşı yoxlama testi kimi qəbul edilmiş praktikanı yenidən qüvvəyə salmaq məqsədilə, sallağı oturmaqla məşq edir.
TAHİR SALAHOV
Analara ithaf, 1986
Kətan, yağlı boya, 110 x 100 sm
Tahir Salahov sovet akademizminə tamamilə zidd olan ciddi sosialist realizmi üslubunun ən görkəmli və ən tanınmış siması sayılır. Rəssamın metaforik və ikimənalı rəsm əsərlərinin arasında öz anasının portreti ən mərkəzi yerlərdən birini tutur. Salahovun digər məşhur portretlərinə oxşayan bu rəsm əsəri, bütün qəbul edilmiş portret normalarından kənara çıxır və əsas fiquru qeyri-adi bucaqdan əks etdirir. Sakit ağbirçək qadın, ilahi mənzərədən boylanır və böyük ehtimalla, ətrafında yenidənqurmadan sonrakı dövrün gerçəkliyinin artan qeyri-stabilliyindən bilərəkdən imtina edir.
TƏLƏT ŞIXƏLİYEV
Gənc oğlanın portreti, 1986
Kətan, yağlı boya, 100 x 100 sm
Bu rəsm əsərini cəmiyyətin təməl prinsipləri və stereotipləri əleyhinə daxili üsyan və müqavimətin vəhdəti kimi qələmə vermək olar. Portret, zamanın qəbul edilmiş həyat tərzinə uyğun gəlməyən, digər sözlə, “zamanla ayaqlaşmayan” intellektual gənci əks etdirir. Əsərin qəhrəmanının “adsız” duruşu və üz ifadəsi onun heç kimlə razılaşmayan, dissident təbiətindən xəbər verir. Oğlanın melanxolik üz cizgiləri, qıvraq, şux rənglərin dumanına sarınmasına baxmayaraq, onun narazı daxil
TOĞRUL NƏRİMANBƏYOV
Gecə küçədə, 1961
Kətan, yağlı boya, 65 x 70 sm
Abşeron rəssamlıq məktəbinin mərkəzi siması sayılan Toğrul Nərimanbəyov, öz yaradıcılığını Azərbaycanın milli kimliyinin köklərinin araşdırılmasına həsr edib. Gecə küçədə əsəri Nərimanbəyovun öz həmkarları ilə birgə “həyatın mənasının” axtarılması ilə məşğul olduğu və davamlı olaraq şəhər mühitinin gündəlik həyatından səhnələri əks etdirdiyi dövrə təsadüf edir. Sözügedən rəsm əsərinin kompozisiyası qeyri-adi formada kəsilib və sanki hərəkətdə olan avtomobildən çəkildiyi kimi, “yana əyilmiş” boş şəhər peyzajını əks etdirir. Qətiyyətli fırça hərəkətləri, bu səhnə haqqında müəyyən təsəvvür əldə etməyə imkan verir və rəssamın erkən əsərlərinin ciddi üslubunun təsirlərindən uzaqlaşır.
ZAMİR SÜLEYMANOV
İddia, 2016
İnstalyasiya, 270 ədəd keramik dəm çaydanı, miniatür Azərbaycan bayrağı
Bu instalyasiyada Azərbaycanın istənilən çayxanasında rast gəlinən sadə keramik dəm çaydanları iki istiqaməti formalaşdırır. Azərbaycan bayrağı əlverişli mövqedə olmaqla, istiqamətlərdən biri Moskva, digəri isə Vaşinqton tərəfə uzanır. Çay içmək Azərbaycanın milli mədəniyyətinin kökündə duran ən qədim ənənələrdən biridir və bu ənənənin ayrılmaz hissəsi olan dəm çaydanları, bu ictimai istirahət ilə bağlı şəxsi söhbətlərin və sosial-siyasi müzakirələrin “dinməz şahidləri” kimi çıxış edirlər. İki paytaxt şəhər, iki başlıca ideologiyanın mərkəzini, çaydanların düzülüşü isə kapitalist və sosialist təmayüllərin yolayrıcında, cəmiyyətin iki bir-birinə zidd tendensiyasını təmsil edir. İnstalyasiya öz milli identikliyini qətiyyətlə yenidən təyin etmək prosesində